Pacijenti sa urođenim srčanim manama koji učestvuju u takmičarskim sportovima mogu se zbog toga podvrgnuti izuzetnim fizičkim i psihičkim naporima. Zbog oskudne literature vezane za učešće pacijenata sa urođenim srčanim manama u sportu ovde treba imati restriktivne stavove. Opšta je preporuka da je tolerancija za vežbanje kod dece sa urođenim srčanim manama veća nego kod odraslih, a više im odgovaraju dinamičke sportske aktivnosti. Neke promene nisu kompatibilne sa takmičarskim sportom zbog ozbiljnih morfoloških promena, zbog svoje kompleksnosti, kao češće pojave aritmija, uključujući Eisenmengerov sindrom, sekundarnu plućnu hipertenziju, jednokomorno srce, anomalije koronarnih krvnih sudova, urođene transpozicije velikih krvnih sudova, kao i transpozicije krvnih sudova korigovane po Mustardu, Senningu ili Rastelliju.
Aritmije
S obzirom da je preživljavanje pacijenata sa kongenitalnim srčanim manama veće, aritmije postaju uobičajen problem kod dužeg lečenja ovih bolesnika. Iako se iznenadna srčana smrt može desiti kao posledica urođene srčane mane, svega se u nekoliko slučajeva dešava tokom vežbanja. Pacijenti koji su imali ekstenzivne operacije pretkomora i komora su u većem riziku od pojave artimije zbog ožiljnog tkiva i ventrikularne disfunkcije. Transventrikularne intervencije i operacije koje se rade kasnije povećavaju rizik i predispoziciju pacijenata za pojavu aritmija i predstavljaju mogući razlog za isključenje iz kompetitivnog sporta. Prisutsvo ventrikularne disfunkcije dodatno dovodi do povećanog rizika za pojavu aritmija. To može biti ozbiljan problem kod pacijenata sa operisanom tetralogijom Fallot i sa korigovanim ili nekorigovanim atrijalnim septalnim defektom (ASD), ventrikularnim septalnim defektom (VSD) ili atrioventrukularnim septalnim defektom (AVSD). Na primer, postepeno proširenje QRS kompleksa veće od 160 ms kod pacijenata sa tetralogijom Fallot povećava rizik za pojavu sustained ventrikularne tahikardije. Istorija bolesti sa kompleksnim tahiaritimijama je uzrok povlačenja osoba sa urođenim srčanim manama iz sporta.
Ventrikularna funkcija
Obe komore, leva i desna, mogu biti oštećene zbog nedovoljne zaštite miokarda tokom hirurških intervencija na srcu. S obzirom da je kompromitovana funkcija komora pokretač za pojavu aritmija i dovodi do smanjene tolerancije napora, procena sistolnih i dijastolnih parametara funkcije leve i desne komore srca je od velikog značaja.
Plućna vaskularna rezistencija
Srčane mane sa dugotrajnim levo-desnim šantom korigovane ili nekorigovane mogu prouzrokovati postojanje plućne hipertenzije. Takođe i pacijenti sa disfunkcijom mitralne valvule su u riziku od pojave plućne hipertenzije. Procena plućnog arterijskog pritiska tokom vežbanja je indikovana i toleriše se porast sistolnog pritiska manji od 35 mm Hg.
Disfunkcija zalistaka
Slično opterećenju, i slučajevi stenoze i insuficijencije zalistaka mogu prouzrokovati opterećenje pretkomore i komore i moraju se precizno proceniti pre nego što se daju preporuke za takmičarske sportove13 (vidi stečene bolesti srčanih zalistaka).
Mehanički i biosintetski zalisci
Pacijenti sa biosintetskim zaliscima treba da izbegavaju sport. Oni koji imaju mehaničke veštačke zaliske s obzirom na to da su na antikoagulantnoj terapiji treba da izbegavaju kontaktne sportove.
Funkcionalne klase
NYHA klasifikacija se može koristiti, a prema njoj samo pacijenti sa funkcionalnom klasom I se mogu neograničeno i bez predostrožnosti baviti takmičarskim sportom.
Abnormalni krvni pritisak kao odgovor za vežbanje
Povećan nivo sistolnog krvnog pritiska tokom vežbanja se može naći kod pacijenata sa korigovanom koarktacijom aorte. U dugotrajnom praćenju sportista koji se takmiče, a koji imaju koarktaciju aorte dosta toga se ne zna. Abnormalan porast ili čak pad krvnog pritiska tokom fizičke aktivnosti može se videti kod pacijenata sa aortnom stenozom i tada treba uputiti pacijenta na dodatnu dijagnostiku.
Profilaksa endokarditisa
Pacijenti koji imaju urođene srčane mane, a učestvuju u takmičarskim sportovima moraju slediti iste preporuke za profilaksu endokarditisa, kao i oni koji ne učestvuju u sportovima.
Neprepoznate urođene srčane mane
Većina urođenih srčanih mana biva prepoznata u detinjstvu (dokaz dobrog zdravstvenog sistema), ali nije neuobičajena kasna dijagnoza atrijalnog septalnog defekta, koarktacije aorte i opstrukcije izlaznog trakta leve komore. Organizovani skrining program svih sportista bi omogućio dijagnozu ovih slučajeva. Abnormalne koronarne arterije se i pored dobrih skrining testova i procedura ne mogu lako dijagnostikovati tokom života.
Dijagnoza
Diagnostički postupak bi trebalo da obuhvati i istoriju bolesti, sa posebnim akcentom na prethodne hirurške nalaze i intervencije, detaljan pregled, EKG, radiografiju pluća i srca, ehokardiografiju uključujući procenu maksimalnog pritiska u plućnoj arteriji. Mi preporučujemo upitnik koji koristi simptome prema kriterijuma NYHA klasifikacije. Tredmil ili ergometrijski test sa biciklom praćen ergospirometrijom najbolje ukazuje kolika je radna sposobnost. Testove opterećenja treba standardizovati (npr. protokol po Bruce-u), što uključuje beleženje EKG nalaza, maksimalnu srčanu frekvenciju, krvni pritisak i ukoliko je moguće maksimalnu potrošnju kiseonika (VO2max).
Individualna dodatna ispitivanja
Magnetna rezonanca može biti veoma korisna u dobijanju prave slike funkcionalnog statusa i anatomskih promena pogotovo u slučajevima kada je ehokardiografija nedovoljna. Ukoliko pacijent daje podatke o aritmiji ili su aritmije uobičajene za neku srčanu manu potrebno je uraditi 24 Holter monitoring EKG i test opterećenja. U nekim situacijama npr. kada je povišen pritisak u plućnoj arteriji potrebno je uraditi kateterizaciju srca, ukoliko se ne može proceniti drugim metodama.
Praćenje i reevaluacija
Preporučuje se praćenje kliničkog toka bolesti kod osoba koje imaju urođenu srčanu manu, a učestvuju u takmičarskim sportovima. Svakako je potrebna dobra procena u skladu sa kliničkim nalazom i to na svakih 6 do 12 meseci kod većine pacijenata. Detaljna obrada se preporučuje svake druge i treće godine, vodeći računa o individualnom slučaju i kliničkom nalazu.
Zaključak
S obzirom da fizička aktivnost i uključivanje u sport imaju pozitivan efekat na telesno i mentalno zdravlje, samo se kod pacijenata sa urođenim srčanim manama kod kojih je moguće pogoršanje usled vežbanja ili kod onih kod kojih fizička aktivnost može prouzrokovati atrijalne ili ventrikularne tahiaritmije ograničava i zabranjuje učestvovanje u sportskim aktivnostima. Treba uzeti u obzir da hemodinamski nalaz i ravnoteža mogu varirati značajno kod pacijenata sa istom urođenom srčanom manom. Ta činjenica otežava davanje preporuka koje su uopštene za sve slučajeve i zbog toga se podržava uloga ordinirajućeg kardiologa u pravljenju preporuka za svakog pojedinačnog pacijenta.
Preporuke
Videti tabelu 2.
Ukoliko želite da vidite preporuke molimo Vas da se učlanite u USKS da biste mogli besplatno da pristupite našim izdanjima.
